بيماري هاي ناشي از قارچ هر چند امروزه به خاطر پيشرفت روز افزون بهداشت درجوامع مختلف و همچنين ارائه درمان هاي موثر رو به افول است اما با اين همه ُباز هم به عنوان يكي از ميكروارگانيسم هاي پاتوژن انساني در علوم آزمايشگاهي به حساب مي آيند .

آزمايشگاه قارچ شناسي يكي از بخش هاي آزمايشگاه مي باشد كه وظيفه آن جمع آوري نمونه هاي مشكوك و بررسي آنها مي باشد. بررسي نمونه هاي قارچي بيشتر شامل تهيه لام ، رنگ آميزي ، كشت و... مي باشد.در بسياري از مراكز بهداشتي ودرماني و همچنين در بيمارستانها و آزمايشگاهها از روش تشخيصي با استفاده از لام استفاده مي كنند.

پذيرش

يكي از مهمترين مراحل در بررسي نمونه هاي قارچ شناسي ، پذيرش مي باشد كه در آن به شرح زير عمل مي كنيم:

ابتدا بايد مطمئن شويم كه فرد بيمار حداقل از 72 ساعت قبل محل مشكوك به ضايعه قارچي رانشسته واز هيچ روغني استفاده نكرده باشد چون در صورت استفاده از روغن و يا شستشو ممكن است هيچگو نه عامل قارچي در بررسي هاي ميكوسكوپي مشاهده نشود.

مشخصات فرد بيمار را در دفاتر قارچ شناسي وارد مي كنيم. اين مشخصات عبارتند از: نام ، نام خانوادگي، سن، جنس، شغل، محل زندگي و محل ضايعه قارچي .

جمع آوري وتهيه نمونه

به منظور تشخيص عفونت هاي قارچي لازم است كه از نمونه هايي استفاده گردد كه بتوان عوامل ايجاد كننده بيماري را در اغلب موارد جدا نمود . جمع آوري و انتقال صحيح نمونه به آزمايشگاه از اهميت فوق العاده اي در جداسازي عوامل بيماري برخوردار مي باشند . در آزمايشگاه قارچ شناسي بر حسب نوع و محل ضايعه نحوه نمونه برداري متفاوت خواهد بود. در زير نحوه نمونه برداري از بافت هايي كه ضايعات قارچي بصورت شايع در آنها ديده مي شوند توضيح داده شده است:

ضايعات قارچي مو : مو ها بايد از ريشه و بوسيله پنس استريل برداشت شوند. بعضي از قارچ هايي كه مو ها را آلوده مي كنند با چراغ وود فلورسانس دارند بنابرين بايد موهايي كه داراي فلورسانس هستند براي نمونه برداري انتخاب شوند. در صورتي كه هيچ يك از آنها فلورسانس نداشته باشند ، مو هاي شكسته به همراه پوسته ها برداشت مي شوند.

ضايعات قارچي ناخن :ابتدا توسط گاز آغشته به الكل 70./0 سطح موضع را پاك كرده سپس پس از كوتاه كردن ناخن اضافه ، از حد فاصل بين قسمت سالم و آلوده با يك اسكالپل استريل ناخن را مي تراشيم. همچنين از قسمت هاي زيرين ناخن نيز نمونه برداري          مي كنيم.

ضايعات قارچي پوست : ابتدا با گاز آغشته به الكل 70% سطح ضايعه را پاك كرده تا عاري از آلودگي هاي سطحي گردد سپس با اسكالپل استريل از قسمت هاي حاشيه ضايعه كه معمولا در كچلي بدن به شكل حلقوي و قرمز رنگ است، پوسته ها را مي تراشند . در صورتي كه ضايعه به شكل حلقوي مشاهده نشود بايد از پوسته هاي قسمت هايي كه آلوده تر به نظر مي رسند برداشت گردد.

بررسي نمونه هاي قارچي

بررسي نمونه هاي قارچي شامل : آزمايش مستقيم نمونه هاي قارچي (تهيه لام و بررسي زير ميكروسكوپ) ، رنگ آميزي و كشت         نمونه هاي قارچي مي باشند.

آزمايش مستقيم نمونه هاي قارچي

آزمايش مستقيم نمونه هاي كلينيكي ، اولين و با ارزش ترين روش ها در بررسي بيماري هاي قارچي است زيرا :

در اغلب موارد مي توان تشخيص قطعي و يا احتمالي بيماري را قبل از رشد عناصر قارچي داد.

در بعضي موارد مشاهده عناصر قارچي در نمونه ها بيش از جداسازي آنها از كشت اهميت داشته و در نتيجه با گزارش سريع آن به پزشك و شروع درمان مي توان موجب نجات جان بيمار گشت.

مشاهده عناصر قارچي راهنماي خوبي براي انتخاب محيط كشت مناسب و خاص بوده و جداسازي و تعيين هويت قارچ را سرعت مي بخشد.

در آزمايش مستقيم نمونه هاازسرم فيزيولوژي،پتاس،استفاده ميشود.

يكي از مهمترين روشهاي تشخيصي در بيماري هاي قارچي تهيه لام مستقسم با محلول هيدروكسيد پتاسيم(KOH) است كه علاوه بر نمونه هاي پوستي در مورد ساير نمونه ها مثل: خلط، چرك، ترشحات، بيوپسي، ادرار و مواد دفعي نيز به كار مي رود. در شفاف كردن نمونه ها معمولا از رقت 10 درصد هيدروكسيد پتاسيم استفاده مي شود.

براي تهيه لام مستقيم قسمتي از نمونه اعم از مو، پوسته، ترشح، چرك، تراشه ناخن و غيره را روي لام قرار مي دهيم. يك تا دو قطره KOH به آن اضافه مي كنيم سپس لامل را برروي آن گذاشته واندكي حرارت ميدهيم به طوريكه به جوش نيايد، زيرارسوب كريستالهاي پتاس مانع ازتشخيص مي شود.  30 – 20 دقيقه صبرميكنيم تانمونه هاكاملاشفاف شوندسپس نمونه هاي شفاف شده راابتدا باعدسي 10 وسپس باعدسي 40 ميكروسكوپ بررسي ميكنيم. درلام مستقيم عناصرقارچي رابايد ازذرات چربي، بافت فيبري،الياف پنبه، پشم، دانه هاي نشاسته و ... تشخيص داد . بيماريهاي ناشي از قارچها بر خلاف ساير ميكروارگانيسم ها خطرناك نيستند و اغلب به جاي اينكه از ان ها با نام بيماري ياد شود بيشتراختلال درزيبايي ياد ميشود  چون بيشتر مشكلاتي كه قارچها (به ويژه قارچهاي سطحي ايجاد مي كنند در سطح شاخي شده پوست قرار دارند و در بيشتر مواقع به علت تغيير رنگ و يا مشكلي خاصي كه در روي پوست ايجاد ميكنند فرد را وادار به واكنش ميكند .

يكي از بهترين نمونه ها ، شوره سر است كه شايد هر انساني در طول عمر خود مدتي را با ان مواجه شده باشد . عامل شوره ، مخمري ليپوفيل كه به نام مالاسزيا اوال  (Pityrosporumovale )  كه فلور 90-70 درصد اپيدرم پوست ا فراد ميباشد. 

افزايش ترشحات غدد چربي ساز پوست سر مهمترين عامل زمينه ساز بيماري است . و در هر دو جنس زن و مرد يكسان ديده ميشود و باعث خارش و ريزش موها ميشود. . 

تشخيص

ميكروسكوپي : به شكل سلولهاي مخمري بيضي منفرد يا خوشه دار در ميان سلولهاي اپيدرم

ماكروسكوپي : به علت مخمر بودن فاقد ميسيليوم است . و در محيط كشت كه حاوي اسيد چرب اولئيك باشد رشد ميكند .

 براي تشخيص اين قارچ از روشهاي گوناگوني استفاده ميكنند يكي از اين روشها استفاده از لامپ وود است كه كونيدي ها را به صورت فلورسانس زرد طلايي نشان ميدهد . با مشاهده اين رنگ زرد با بيستوري از ضايعه نمونه برداري مي كنيم و در زير ميكروسكوپ بررسي ميكنيم .

براي برسي ميكروسكوپي ميتوان از هيدروكسيد پتاسيم 10 درصد ، كريستال ويوله ، لاكتو كاتن بلو و يا يد استفاده كرد . از انجا كه با مشاهده ميتوان اين قارچ را تشخيص داد در آزمايشگاه نيازي به كشت نيست اما در شرايط استثنايي كه افتراق قارچها در نظر است بايد كشت انجام گيرد.

 درمان

ممكن است ضايعات به صورت خود به خودي از بين بروند ولي عوامل كراتوليتيك موثر خواهد بود . داروي انتخابي در بيشتر اوقات تيوسولفات 25 درصد و اسيد سالسيليك 1 درصد در الكل ايزوپروپيل 10 درصد و پروپيلن گليكول است . در بيشتر افراد قرص كتوكونازول به مدت سه هفته در پروسه درمان استفاده ميشود

تنوع نمونه ها در قارچ شناسي زياد است و نمونه ممكن است از هر قسمتي از بدن گرفته شود مانند :

نمونه هاي سطحي

 مو، قطعات ناخن، پوست

پوشش وزيكولها و تاولها

پوسته‌هاي ريز و شوره

تراشهاي جلدي

خلط

ترشح واژن در كانديديازيس

ادرارو مدفوع

آزمايشگاه مهديه ازآذر ماه سال 1394 فعاليت خود را در بخش قارچ شناسي آغاز كرده و آماده ارايه خدمات به

مراجعين و همشهريان محترم مي باشد